ΔΗΜΟΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΑΝΗΣ

Αντιπροσωπευτική περίπτωση από άποψη στρωματογραφικών συνθηκών για τις εξελικτικές περιόδους, αποτελεί το εντοπιζόμενο στο νοτιοδυτικό τμήμα της ακτής του Μέζαπου Μέσα Μάνης [Φουκλωτό, 1978], κεντρικό σπηλαιώδες κοίλωμα. Στα πλευρικά τοιχώματα αυτού του κοιλώματος διασώζονται σήμερα σε διάταξη μετώπου φυσικής τομής υπολείμματα από την παλαιολιθική στρωματογραφία, σε ύψος περίπου τεσσάρων μέτρων από τον πυθμένα. Στα χαμηλότερα σημεία υπάρχουν στρωματικές διαδοχές με ίχνη φωτιάς πάχους 10-15 εκατοστών και παρεμβολές από λεπτές ζώνες κοκκινόπηλου. Στην πρόσοψη της τομής αυτής και περισσότερο στα επίπεδα με τα ίχνη φωτιάς, διακρίνονται πλήθος από τεμαχισμένα οστά, κυρίως μικρών θηλαστικών ζώων, καθώς και μεγάλος αριθμός οστέινων και λίθινων εργαλείων.
Λίθινα εργαλεία επισημάνθηκαν «in situ» και στην είσοδο του καταλύματος, σε αποκομένα από τη διαβρωτική επίδραση της θάλασσας τμήματα των παλαιών δαπέδων εγκατάστασης, όπως επίσης, και στον υπερκείμενο των σπηλαιώσεων, υπαίθριο χώρο. Η εργαλειοτεχνία αυτή, όπως συμπεραίνεται από μια πρώτη μακροσκοπική εξέταση, έχει παραχθεί με βάση διάφορα ιζηματογενή ή ηφαιστειακά πυριτικά πετρώματα (ιάσπιδες, μαύροι ή γκρίζοι πυριτόλιθοι και πράσινοι ανδεσίτες). Μορφοτυπολογικά εμφανίζει τα βασικά γνωρίσματα των λιθοτεχνιών της «μέσης και άνω παλαιολιθικής» πολύ κοντά στην παράδοση της Δυτικής Αχαΐας και της Ήλιδας (A. Leroi-Gourhan, 1962). Περιλαμβάνει δε όλους τους γνωστούς εξειδικευμένους τύπους, όπως λεπίδες, ξέστρα, σουβλιά κ.λπ.

Η εγκατάσταση παλαιολιθικών πληθυσμών στους χώρους που αναπτύσσονται με επίκεντρο πάντα τα παράκτια σπηλαιώδη κοιλώματα μπορούμε να πούμε ότι υπήρξε σύγχρονη καθ’ όλη τη διάρκεια της νεοπλειστολιθικής περιόδου.
Αυτό μαρτυρούν όχι μόνο οι πανομοιότυπες σχεδόν βιοστρωματογραφικές συνθήκες που εντοπίζονται στο εσωτερικό περιβάλλον των σπηλαίων, αλλά και η σχέση τους με τον εξωτερικό χώρο.
Η μικρή απόσταση από την ακτή πρέπει να υπήρξε καθοριστικός παράγοντας στην επιλογή τους. Το συμπεραίνουμε από το γεγονός καταρχήν πως οι κατοικημένες σπηλιές βρίσκονται σε ακτίνα διαδρομής περίπου 50 χλμ. πάνω στο ίδιο σχεδόν υψομετρικό επίπεδο, και ακόμη, από την ανεύρεση οστών ψαριών στη στρωματογραφία του Μέζαπου.
Άλλα σπήλαια που βρίσκονται στο εσωτερικό της περιοχής και σε πολύ μεγαλύτερα υψόμετρα, δεν παρουσιάζουν κανένα ίχνος τακτικής παλαιολιθικής κατοίκησης παρότι δεν τα προσήγγισε ποτέ η διαβρωτική δύναμη της θάλασσας.

Έτσι, όλα τα κατοικημένα «σπηλάκια», όπως τα αποκαλούν οι ντόπιοι κάτοικοι, εντοπίζονται περίπου στις υψομετρικές μεταξύ των –10 / +10 m με άξονα τη σημερινή στάθμη της θάλασσας και πάνω στην πρόσοψη απότομων τεκτονικών ρηγμάτων, το ύψος των οποίων φτάνει σε ορισμένες περιπτώσεις μέχρι και 70 μέτρα περίπου .

Από το Ιούνιο 1978 άρχισε η σταδιακή εξερεύνηση των παλαιολιθικών σπηλαίων κατά μήκος όλης της παράκτιας ζώνης της δυτικής Μάνης.
Οι σημερινοί όρμοι του Λιμενίου, του Διρού και του Μέζαπου υπήρξαν σύμφωνα με τα στοιχεία που συγκεντρώθηκαν στη διάρκεια των πρώτων αναγνωριστικών επισκέψεων, οι συγκεντρικοί πόλοι της παλαιολιθικής εγκατάστασης στην περιοχή. Στον εξωτερικό χώρο του τουριστικού σπηλαίου Διρού καθώς και στα παρακείμενα σπηλαιώματα του Παλαιού Διρού (Βλαντύ, Πορταράκια) επισημάνθηκε επίσης τον Αύγουστο 1978 σημαντικός αριθμός μεσοπαλαιολιθικών εργαλείων καθώς και υπολείμματα οστών από θηλαστικά ζώα. Τμήματα παλαιολιθικής στρωματογραφίας διασώζονται ακόμη στην είσοδο των σπηλαιωδών καταλυμάτων. Διακρίνονται μέσα στο ιζηματικό υλικό ενσωματωμένα οστά και λίθινα εργαλεία. Άποψή μας είναι πως και το κύριο σπήλαιο Διρού [Αλεπότρυπα] χρησιμοποιήθηκε πολύ νωρίτερα απ’ ότι μέχρι τώρα έχει εκτιμηθεί, στην ίδια χρονική επαλληλία με τα άλλα σπήλαια της Δυτικής Μάνης. Βορειότερα του Διρού, ο όρμος Λιμενίου παρουσιάζει αναμφίβολα ιδιαίτερο ενδιαφέρον λόγω της επισήμανσης στη θέση Απήδημα σπάνιων παλαιανθρωπολογικών λειψάνων, αλλά λόγω επίσης και της μεγάλης ποικιλίας διαφόρων άλλων συναφών ευρημάτων. Στη βορειοδυτική πλευρά του όρμου εντοπίστηκαν δύο διαφορετικές υπαίθριες θέσεις, από τις οποίες η μία με δείγματα εργαλειοτεχνίας της «κάτω παλαιολιθικής» [μεταξύ των τοποθεσιών Σκουκέα και Καραβοστάση]. Έτσι, η έρευνά μας αποκτά μια νέα σημασία αφού για πρώτη φορά διαπιστώνεται η κάτω παλαιολιθική στην Πελοπόννησο. Στη θέση Νύχι [ή Σχοινί, από Περίπατο μέχρι Φουρνάκι] εντοπίζονται υπεράριθμα εργαλεία, κατασκευασμένα κυρίως από ένα είδος κιτρινωπού λεπτόκοκκου ασβεστολιθικού πετρώματος, ενσωματωμένα μέσα σε στερεοποιημένα ιζήματα πάνω στη βάση της απόκρημνης ακτής. Ο ασβεστόλιθος σαν πρώτη ύλη χρησιμοποιήθηκε στην αρχαιότερη παλαιολιθική και ήδη έχουμε επισημάνει εργαλεία, εκτός από τα Πετράλωνα, στην Αττική και σε ορισμένα νησιά του κεντρικού Αιγαίου. Σύμφωνα με τα συναγόμενα συμπεράσματα από μια πρώτη συγκριτική ανάλυση, η οποία έγινε με βάση ανάλογα ευρήματα προερχόμενα από άλλες περιοχές του Αιγαίου, αυτά της Μάνης διακρίνονται για την αποτύπωση μιας ιδιαίτερης κατασκευαστικής επιδεξιότητας.

Πηγή :

Η ΠΑΛΑΙΟΛΙΘΙΚΗ ΕΠΟΧΗ ΣΤΗ ΜΑΝΗ

Του Ανδρέα Γ. Ανδρεΐκου
Προκαταρκτική ανακοίνωση