Ο ποταμός Σμήνος
Ο ποταμός Σμήνος, γνωστός και ως Πλατύ Ποτάμι, ποτάμι της Άρνας, ποτάμι της Αγίας Μαρίνας ή ποτάμι της Μπαρδούνιας, και μόνο εκ παραδρομής ο Δήμος έχει καταχωρηθεί με τη σημερινή του ορθογραφία. Ο ποταμός Σμήνος πηγάζει από τους πρόποδες μιας αντηρίδας της οροσειράς του Ταϋγέτου. Οι πηγές του βρίσκονται κοντά στην Άρνα, βορείως της Καστάνιας του Δήμου Σμύνους, και αναβλύζουν από την σπηλιά της Αγίας Παρασκευής. Μετά από μακρά πορεία μέσα σε ένα όμορφο και καταπράσινο φαράγγι ο ποταμός εκβάλλει στο Λακωνικό κόλπο κοντά σε βραχώδες ακρωτήριο. Τόσο στην αρχαιότητα όσο και στα νεότερα χρόνια, ο ποταμός Σμήνος ήταν φημισμένος για τη γλυκύτητα των νερών του. Πρώτος ο Παυσανίας στα Λακωνικά γράφει τον 2ο αιώνα μ.Χ.: «ύδωρ πιειν ηδύς, είπερ τις άλλος παρασχόμενος ποταμός» (Παυσανίας, ΙΙΙ, 24, 9). Πολλούς αιώνες αργότερα ο οξυδερκής Βρετανός περιηγητής W. M. Leake, που περιηγήθηκε στην Πελοπόννησο και στην υπόλοιπη Ελλάδα στις αρχές του 19ου αιώνα, σημειώνει ότι ο ποταμός Σμήνος «δεν είναι κατώτερος κανενός στη γλυκύτητα των νερών του» (Leake 1830, 1: 274). Ο Σμήνος, που σήμερα αποτελεί σημείο αναφοράς για το Δήμο Σμύνους, στην ύστερη οθωμανική περίοδο, αποτέλεσε διακριτό όριο στην περιοχή της Μπαρδούνιας μεταξύ Μάνης και οθωμανικής αυτοκρατορίας. Εκείνη την περίοδο Μπαρδούνια ή Βαρδούνια ονομαζόταν ολόκληρη η περιοχή γύρω από το μεσαιωνικό κάστρο της Μπαρδούνιας, η οποία αποτελούνταν από ένα σύνολο δυσπόρθητων χωριών χτισμένων στις απόκρυμνες ανατολικές πλαγιές της οροσειράς του Ταϋγέτου. Ο Γιάννης Βλαχογιάννης απέδωσε την προέλευση της λέξης σε παραφθορά του ονόματος του Φράγκου Βιλλαρδουίνου, που, κατ’ αυτόν, θα πρέπει να είχε κτήματα στην περιοχή. Ο Γεράσιμος Καψάλης, που δεν συμφωνεί με αυτή την εκδοχή, πρότεινε την προέλευσή της από τη βενετική λέξη bardia (φύλαξη, φρουρά), που προήλθε από την ιταλική guardia. Ο Καψάλης συνδέει το τοπωνύμιο με την ύπαρξη ήδη από τα βυζαντινά χρόνια-μικρής ένοπλης φρουράς στην περιοχή, που φρόντιζε για την ασφάλεια των διερχομένων από το στενό και απόκρημνο αυτό τμήμα του δρόμου Μαραθονησίου (Γυθείου) -Καστάνιας (Καψάλης 1957)). Στο σχετικό λήμμα της Μεγάλης Ελληνικής Εγκυκλοπαίδειας, ο Καψάλης γράφει ότι στα Μπαρδουνοχώρια κατατάσσονταν τα ακόλουθα χωριά: Καστάνια, Σελεγούδι, Άγιος Νικόλαος, Κόκκινα Λουριά, Μαλιτσίνα (σημ. Μέλισσα), Αρχοντικό, Στροντζά (σημ. Προσήλιο), Τσέρια (σημ. Αγ. Μαρίνα), Ζελίνα, (σημ. Μελιτίνη), Ρόζοβα (σημ. Λεμονιά), Πάνω και Κάτω Πρίτσα (σημ. Παλαιόβρυση), Πετρίνα, Σίνα, Άρνα, Κοτσίνα (σημ. Σπαρτιά), Κουρτσούνα (σημ. Βασιλική), Γοράνοι, Ποταμιά, Λιαντίνα, Βιγλα, Λεμέτσοβα (σημ. Κροκεές), Δαφνί, Λυκοβουνό, Ασήμι, Τάραψα (σημ. Βασιλάκι), παλαβίνα, Λόγιου, Αλαϊμπεη, Παλιά Μπαρδούνια (ή Μποσινέικα), Τσεσφίνα (Δεσφίνα), Κάστρο της Μπαρδούνιας, Γόλα, Πυλοβίτσα (ή Πολοβίτσα) και Ποταμιά. Φαίνεται, ωστόσο, ότι τα πρώτα έξι από αυτά (ο :αγιος Νικόλαος, το Αρχοντικό, η Καστάνια, τα Κόκκινα Λουριά, η Μέλισσα και το Σελεγούδι, όλα χωριά του Δήμου Σμύνους) είχαν αποσπαστεί κατά την προεπαναστατική περίοδο από τα υπόλοιπα χωριά της Μπαρδούνιας και είχαν ενωθεί με αυτά της Έξω Μάνης.