Καινήπολις


Η ακρόπολη της Καινήπολης βρίσκεται στη θέση «Αμπέλια» του συνοικισμού «Κυπάρισσο» που είναι τμήμα του χωριού Άλικα. Γεωγραφικά είναι στο Μεσσηνιακό κόλπο και απέχει περί τα 10 χλμ. από το ακρωτήριο Ταίναρο (Κάβο Ματαπάς) και 4 χλμ. από το ακρωτήριο Θυρίδες (Κάβο Γκρόσσο). Η Καινήπολη (καινούργια πόλη) λεγόταν στα παλιά χρόνια Ταίναρος και ήταν σημαντική για την εποχή της, επειδή φιλοξενούσε τους προσκυνητές και επισκέπτες του ναού του Ποσειδώνα, στο ακρωτήριο Ταίναρο, που ήταν το σπουδαιότερο ιερό των Λακώνων.

Το τείχος της Ακρόπολης είναι σήμερα δρόμος (στενό), που αρχίζει από το «Βασιλικό Πηγάδι» και τελειώνει στο «Μοναστήρι». Λέγεται ότι στα παλιά χρόνια, ο ναός του Ποσειδώνα ανήκε στον Απόλλωνα, αλλά με συμφωνία θεών και ανθρώπων έγινε αλλαγή. Ο Απόλλωνας πήρε την Πυθώ (Μαντείο των Δελφών) και ο Ποσειδώνας το ναό του Ταινάρου. Σχετικά υπάρχει και ένα τετράστιχο, που αποδίδεται στον Όμηρο.

Σε γης της Λακωνίας, παράλια κώμη
ήρθα, στον τόπο του χαρωπού θεού Ηλίου,
το Ταίναρο, όπου και πρόβατα βόσκουν πάντοτε
του θεού Απόλλωνα, και τοποθεσία είναι χαρωπή.

Ο Γεωγράφος Στράβων, που έγραψε τα Γεωγραφικά του μεταξύ (1-27 μ.Χ.), μας πληροφορεί ότι ο ναός του Ποσειδώνα ήταν μέσα σε δάσος, τον θεωρούσαν μνημείο της Μυκηναϊκής εποχής κι’ ήταν:1) Έδρα των συνεδρίων των Λακωνικών πόλεων, 2) Άσυλο των δοσιλόγων και 3) Ψυχοπομπείο.

Επειδή δε λίγοι ναοί της αρχαιότητας είχαν αυτές τις ιδιότητες, η Ταίναρος, σαν πόλη του ναού, είχε πάντοτε πολλούς επισκέπτες και γνώρισε πλούτο και ακμή. Κατά το τέλος όμως του Κοινού των Λακεδαιμονίων (195 —21μ.Χ.), για άγνωστους λόγους, η Ταίναρος καταστράφηκε και κτίστηκε στη θέση της η Καινήπολη. Όταν ο Ρωμαίος Αυτοκράτορας Αύγουστος ίδρυσε το 21 π.Χ. το Κοινό των Ελευθερολακώνων, η Καινήπολη μνημονεύεται για πρώτη φορά σαν μια από τις 18 πόλεις που το αποτελούσαν. Οι πόλεις αυτές ήσαν: Γύθειο, Τευθρώνη, Λας, Πύρριχος, Καινήπολη, Οίτυλο, Λεύκτρα, Θαλάμαι, Αλαγονία, Γερήνεια, Ασωπός, Ακριαί, Βοιαί, Ζάραξ, Επίδαυρος, Μαριός, Λιμηράς και Γερόνθραι.

Κατά πληροφορίες αργότερα προσχώρησαν στο Κοινό η Μέσση και η Ιππόλα (αν υπήρχε). Η δε Καρδαμύλη δόθηκε στη Σπάρτη για επίνειο.

Όταν ο Παυσανίας έκαμε την περιήγησή του (176 μ.Χ.) για το ναό του Ποσειδώνα γράφει: «Από δε την Τευθρώνη (Κότρωνας) απέχει 150 σταδία προχωρώντας μέσα στη θάλασσα το ακρωτήριο Ταίναρο και λιμένες ο Αχίλλειος και ο Ψαμαθούς. Στο ακρωτήριο υπάρχει ναός φτιαγμένος, όμοιος με σπήλαιο και μπροστά στο ναό το άγαλμα του Ποσειδώνα. Για δε την Καινήπολη γράφει: Ότι βρίσκεται σ’ αυτή το «μέγαρο της Δήμητρας» και το ιερό της Αφροδίτης με άγαλμα όρθιο από μάρμαρο». Κατά τους Χριστιανικούς χρόνους στη θέση του μεγάρου της Δήμητρας κτίστηκε η εκκλησία της Κοίμησης της Θεοτόκου (Μοναστήρι) και στη θέση του ναού της Αφροδίτης, η Αγία Παρασκευή.

Η Καινήπολη, όπως πρώτα η Ταίναρος, εξακολουθεί νάναι το Πολιτικό και θρησκευτικό κέντρο των Ελευθερολακώνων. Κατά περιόδους γεμίζει από πρόσφυγες Σπαρτιάτες, από την εποχή του Νάβη (195 π.Χ.) ή από τις επιδρομές των Γότθων (267 μ.Χ.) του Αλάριχου, βασιλιά των Βησιγότθων το 397 μ.Χ. και άλλων. Φαίνεται οτι τη βοήθησε αρκετά και ο Γάϊος Ιούλιος Λάκων, γιος του Βασιλιά της Σπάρτης Ευρυκλή. Γι’ αυτό στη θέση «Σωτήρας» της «Κυπάρισσος» βρέθηκε και σώζεται μέχρι σήμερα, σε μια στήλη η επιγραφή: «Το Κοινό των Ελευθερολακώνων Γάϊον, Ιούλιον Λάκωνα, Ευρυκλέους υιόν, τον ίδιον Ευεργέτην. Δαμαρμενίδας Στρατηγών επεμελήθη».

Το 297 μ.Χ. ο Ρωμαίος Αυτοκράτορας Διοκλητιανός διάλυσε το Κοινό των Ελευθερολακώνων. Η Καινήπολη εξακολουθεί να ζει και ν’ ακμάζει. Μυήθηκε δε γρήγορα στο Χριστιανισμό, όπως φαίνεται από τις ανασκαφές του καθηγητή Δρανδάκη (1958) που βρήκε τρεις παλαιοχριστιανικές Βασιλικές τον Άγιο Πέτρο, τον Άγιο Ανδρέα και την Κοίμηση της Θεοτόκου, κτισμένες στο τέλος του Πέμπτου ή στις αρχές του Έκτου αιώνα. Αυτό ανατρέπει τις πληροφορίες του Βυζαντινού Αυτοκράτορα Κωνσταντίνου του Πορφυρογέννητου, ότι οι Μανιάτες έγιναν Χριστιανοί από τον όσιο «Νίκωνα τον Μετανοείτε» το (868—898 μ.Χ.). Η πιθανότερη ερμηνεία είναι ότι, μετά το Διάταγμα του Μεδιολάνου (313 μ.Χ.) περί ανεξιθρησκείας, υπήρχαν στη Μάνη μέχρι τον Ένατον αιώνα και Χριστιανοί και Ειδωλολάτρες.

Του Γιώργου Π. Αναστασάκου, δημοσίευμα στην εφημερίδα «Φάρος της Λακωνίας», α.φ. 457/30/10/1982. και 458/29.11.1982.

06/10/2011