Επισκοπή
Κοντά στο χωριό Σταυρί, πού υπάγεται στην Κοινότητα Κίττας, πλάι σε ένα «ξεμόνι» του μικρού συνοικισμού Άγιος Γεώργιος, στολίζει βραχώδη κατωφέρεια, απέναντι στο ακρωτήρι Τηγάνι, κομψότατος ναός, σταυροειδής, δικιόνιος ελλαδικού τύπου, τρουλαίος με νάρθηκα, γνωστός στην περιοχή ως Επισκοπή και τιμώμενος στο όνομα της Παναγίας, όπως θέλει η παράδοση. Την εκκλησία μνημονεύει ο Arthur H. S. Megaw, με τη διασάφηση ότι δεν την είχε επισκεφθεί. Οι εξωτερικές διαστάσεις της είναι 9Χ6μ. Το κτήριο, πού διέσωζε στο κλειδί της Δ καμάρας μόνο δύο ή τρία κεραμίδια και διέτρεχε άμεσο κίνδυνο κατάρρευσης, στερεώθηκε και ονακεραμώθηκε από την άλλοτε Επιμελητεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων Μυστρά.
Η Δ πλευρά του ναού έχει κτιστεί κατά το μεγαλύτερο μέρος με μεγάλους λαξευτούς μαρμαρόλιθους. Οι δύο όρθιοι, πού πλαισιώνουν τη θύρα, έχουν χρώμα βυσσινί (ταινάριο μάρμαρο). Στη βάση του τοίχου, μόνο του Δ, διαμορφώνεται κρηπίδα. Τη διατήρησή της από τις συνήθειες του 12ου αί.4 ίσως επέβαλε η κατωφέρεια του εδάφους. Ανάμεσα στους λίθους παρεμβάλλονται εδώ και εκεί πλίνθοι. Δεν λείπουν και παλαιά μαρμάρινα αρχιτεκτονικά μέλη. Οι αψίδες του ναού είναι ημικυλινδρικές και ο τρούλος ανήκει στον λεγόμενο αθηναϊκό τύπο, κτισμένος με πωρόλιθους και τρόπο δομής πλινθοπερίκλειστο. Στις πλευρές του εναλλάσσονται παράθυρα και παράθυρα τυφλά. Τα πλίνθινα τόξα όλων επιστέφονται από μαρμάρινα πλαίσια. Τα παράθυρα φράζει μαρμάρινη πλάκα, πού έχει δύο ή τρεις οπές και επιπεδόγλυφο διάκοσμο. Οι μαρμάρινοι πολυγωνικοί ψευδοκιονίσκοι στις γωνίες του τρούλου υποβαστάζουν υδρορροές, πού αν κρίνει κανείς εκ των σωζόμενων, θα είχαν μορφή λεοντοκεφαλής .
Το δάπεδο του ναού καλύπτεται από μαρμάρινες πλάκες. Μέσα στο ιερό έχει χρησιμοποιηθεί σε δεύτερη χρήση ως πλάκα δαπέδου σπασμένη τράπεζα προσφορών, διαμέτρου 0,70μ., με ελαφρώς υψωμένο στην περιφέρειά της πλαίσιο. Ό ναός της Επισκοπής χρονολογείται γύρω στο 12009.
Από τις τοιχογραφίες του ναού διασώζεται μεγάλο μέρος, καθαρισμένο πρόχειρα από την Αρχαιολογική Υπηρεσία. Για τη συντήρηση του αρχιτεκτονήματος έγινε ήδη λόγος.
ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ
Παλαιότερο στρώμα - Εικονογραφική διάταξη
Ο γραπτός διάκοσμος της εκκλησίας, μιμούμενος κοντά στο έδαφος ορθομαρμάρωση, διαιρείται, όπως συνηθίζεται, σε ζώνες.
Στον τρούλο Παντοκράτωρ, κυκλωμένος από στηθάρια ωραίων Αγγέλων, δορυφορείται πιο κάτω, μεταξύ των παραθύρων, από πελώριους Προφήτες. Στα σφαιρικά τρίγωνα εικονίζονταν οι Ευαγγελιστές.
Στον ημικύλινδρο της μεσαίας αψίδας οι υπερύψηλοι Ιεράρχες Γρηγόριος (;), Χρυσόστομος, Βασίλειος και Νικόλαος. Πιο πάνω στηθάρια Επισκόπων, από τους οποίους ένας είναι ο άγιος Λέων, πάπας Ρώμης. Στα τεταρτοσφαίρια των παραβημάτων δεόμενοι σε προτομή όσιοι, στην Πρόθεση αδιάγνωστος και στο Διακονικό Θεοδόσιος ο Κοινοβιάρχης. Στον Ν τοίχο του αγίου Βήματος, δεξιά του τοξωτού ανοίγματος, ο όσιος Λουκάς ο Στηρηοτης και πίσω, στο Διακονικό, Ρωμανός ο Μελωδός, που κρατεί κύλινδρο στον οποίο διαβάζεται η Παρθέ(νος), πρώτες λέξεις του κοντακίου των Χριστουγέννων. Όπως είναι γνωστό, τον ύμνο συνέθεσε ο ίδιος. Άλλοι άγιοι Διάκονοι εικονίζονται στα Α σκέλη των τόξων επικοινωνίας του ιερού με την Πρόθεση και το Διακονικό.
Στη μεσαία ζώνη του τύμπανου της Β κεραίας είναι ορατά υπολείμματα βαδίζοντος Αγγέλου, που φαίνεται πως ανήκε σε παράσταση του Ευαγγελισμού, απέναντι στην κορυφή του Ν τύμπανου πλαισίωνε το παράθυρο, χωρισμένη σε δύο τμήματα, η παράσταση της θεραπείας του τυφλού, ο οποίος διακρίνεται στο άκρο δεξιό να νίβεται σε κολυμπήθρα με στόμιο σταυρόσχημο. Τη συνηθισμένη στους δικιόνιους ναούς θέση του Ευαγγελισμού (Δ πλευρά των τοίχων που χωρίζουν το άγιο Βήμα από την Πρόθεση και το Διακονικό) καταλαμβάνουν εδώ το άγιο Μανδήλιο και το άγιο Κεράμιο, ενώ κάτω από το δεύτερο ο Χριστός Αντιφωνητής προφανώς επέχει θέση Δεσποτικής εικόνας.
Τις καμάρες των κεραιών του σταυρού κοσμούσε το Δωδεκάορτο. Σώζονται σε μεγαλύτερη ή μικρότερη έκταση λείψανα της Γέννησης, Υπαπαντής, Μεταμόρφωσης, Βαϊοφόρου, Αποκαθήλωσης, Καθόδου στον Άδη, Ανάληψης.
Στις καμάρες των πλάγιων διαμερισμάτων εικονίζονται πολλές σκηνές από το Συναξάρι του αγίου Γεωργίου, μαρτυρία πως ο ναός ήταν αφιερωμένος σε εκείνον, όπως υποδηλώνει και το σημερινό όνομα του γειτονικού συνοικισμού.
Από το βιβλίο του Ν. Δρανδάκη «Βυζαντινές τοιχογραφίες της Μέσα Μάνης»